โรคเบาหวานชนิดที่ 1 เกิดจากปฏิกิริยาภูมิต้านทานต่อตนเองซึ่งระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายจะเข้าโจมตีเซลล์ที่ผลิตอินซูลินของตับอ่อนซึ่งเป็นผลให้มีการสร้างอินซูลินน้อยมากถึงไม่มีเลย ในปัจจุบันนี้ยังมีความเข้าใจสาเหตุการทำลายเซลล์นี้อย่างไม่สมบูรณ์และไม่สามารถป้องกันได้ แต่คำอธิบายที่น่าจะเป็นไปได้คือ น่าจะเกิดจากผลรวมกันของความไวทางพันธุกรรมและตัวกระตุ้นจากสิ่งแวดล้อมก่อให้เกิดปฏิกิริยาแพ้ภูมิตัวเอง
โรคเบาหวานชนิดที่ 1 สามารถเกิดขึ้นได้กับคนทุกวัย แต่เกิดขึ้นบ่อยที่สุดในเด็กและคนวัยหนุ่มสาว

ผู้ป่วยโรคเบาหวานชนิดที่ 1 จำเป็นต้องฉีดอินซูลินทุกวันเพื่อรักษาระดับกลูโคสให้อยู่ในช่วงที่เหมาะสม หากไม่มีอินซูลินผู้ป่วยโรคเบาหวานชนิดที่ 1 จะไม่สามารถมีชีวิตอยู่ได้ อย่างไรก็ตามด้วยการรักษาด้วยอินซูลินที่เหมาะสม ด้วยการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดให้เป็นปกติ ด้วยการให้ความรู้และการสนับสนุน ผู้ป่วยก็จะสามารถมีชีวิตที่มีสุขภาพดี สามารถป้องกันหรือชะลอการเกิดภาวะแทรกซ้อนหลายอย่างที่เกี่ยวข้องกับโรคเบาหวานได้

โรคเบาหวานชนิดที่ 2 เป็นโรคเบาหวานที่พบมากที่สุดคิดโดยประมาณ 90% ของโรคเบาหวานทั่วโลก ในโรคเบาหวานนชนิดที่ 2 มีภาวะที่เรียกว่า ‘ภาวะดื้อต่ออินซูลิน’ ซึ่งเป็นภาวะที่ฮอร์โมนอินซูลินไม่ได้ผล และเซลล์ของร่างกายไม่สามารถตอบสนองต่ออินซูลินได้อย่างเต็มที่ เป็นผลให้มีการผลิตอินซูลินเพิ่มขึ้นและน้ำตาลในเลือดสูง ในปัจจุบันยังไม่ทราบสาเหตุที่แท้จริงของโรคเบาหวานชนิดที่ 2 แต่โรคนี้มีความเชื่อมโยงอย่างมากกับภาวะน้ำหนักเกินและอายุที่เพิ่มขึ้นรวมถึงเชื้อชาติและประวัติครอบครัว และเป็นผลมาจากการผสมผสานของยีนที่มีความหลากหลาย
โรคเบาหวานชนิดที่ 2 นั้นพบได้บ่อยในผู้สูงอายุ แต่จะพบมากขึ้นในเด็กและคนอายุน้อยเนื่องจากพบโรคอ้วนในระดับที่สูงขึ้น การไม่ออกกำลังกายและการรับประทานอาหารที่ไม่เหมาะสม หลักการที่สำคัญของการรักษาโรคเบาหวานชนิดที่ 2 คือการส่งเสริมวิถีชีวิตที่มีสุขภาพดีรวมถึงการออกกำลังกายที่เพิ่มขึ้นและการรับประทานอาหารที่ดีต่อสุขภาพ อย่างไรก็ตามหากความพยายามที่จะเปลี่ยนวิถีชีวิตไม่เพียงพอ จำเป็นต้องใช้ยารับประทาน (หรืออินซูลิน) เพื่อควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด